ເມື່ອວັນທີ 7 ກັນຍາ ຜ່ານມາ ທີ່ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາ (ສສກ), ທ່ານ ພັນຄຳ ວິພາວັນ ຮອງນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ລັດຖະມົນຕີວ່າການ ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາ ໄດ້ໃຫ້ສຳພາດ ກ່ຽວກັບວັນສາກົນແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ຄົບຮອບ 50 ປີ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ວັນທີ 8 ກັນຍາ ແມ່ນວັນສາກົນແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື, ເຊິ່ງປີນີ້ໄດ້ໝູນວຽນມາ ຄົບຮອບ 50 ປີ (ວັນທີ 8 ກັນຍາ 1965-8 ກັນຍາ 2015) ແລະ ວັນດັ່ງກ່າວ ແມ່ນວັນທີ່ມີຄວາມໝາຍສຳຄັນຢ່າງຍິ່ງ ຕໍ່ກັບປະຊາຊາດໃນທົ່ວໂລກ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຜູ້ດ້ອຍໂອກາດ, ພາດໂອກາດທາງການສຶກສາ ຕົ້ນຕໍແມ່ນຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ແລະ ການຮຽນບໍ່ຈົບການສຶກສາຂັ້ນພື້ນຖານ, ເຊິ່ງມັນໄດ້ກາຍເປັນອຸປະສັກຢ່າງໃຫ່ຍຫຼວງຕໍ່ກັບການພັດທະນາຄົນ ກໍ່ຄືການພັດທະນາຊັບພະຍາກອນມະນຸດ, ພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ ຂອງຊາດ, ຂອງສັງຄົມ, ຂອງຕົນເອງ ແລະ ຄອບຄົວ. ດ້ວຍເຫດຜົນດັ່ງກ່າວ ປະຊາຊົນຜູ້ຮັກຫອມສັນຕິພາບ ປະຊາທິປະໄຕ ແລະ ຮັກຄວາມເປັນທຳຢູ່ໃນທົ່ວໂລກ ຈຶ່ງໄດ້ພ້ອມກັນສະເໜີເພື່ອທວງເອົາສິດໃນການສຶກສາຮ່ຳຮຽນ ແນໃສ່ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນເຫຼົ່ານັ້ນຫຼຸດພົ້ນອອກຈາກຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ແລະ ຮຽນຈົບຊັ້ນປະຖົມ ຫຼື ຮຽນສູງກວ່ານັ້ນອີກຫຼາຍຊັ້ນຫຼາຍຂັ້ນ ເພື່ອໃຫ້ຄົນເຮົາມີລະດັບຄວາມຮູ້ ຄວາມສາມາດສູງຂຶ້ນໄປເລື້ອຍໆ.
ກອງປະຊຸມສາກົນ ລະດັບລັດຖະມົນຕີກະຊວງສຶກສາທິການ ໃນປີ 1965 ທີ່ນະຄອນຫຼວງເຕຫະຣ່ານ ປະເທດ ອີຣານ ໄດ້ຄົ້ນຄວ້ານໍາສະເໜີໃຫ້ມີວັນສາກົນແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື, ເຊິ່ງໃນຊຸມປີຕໍ່ມາ ຄືປີ 1986 ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ອົງການອຸຍແນດສະໂກ ຄັ້ງທີ 14 ຈຶ່ງມີມະຕິຮັບຮອງເອົາ ວັນທີ 8 ກັນຍາ ຂອງທຸກໆປີໃຫ້ເປັນວັນສາກົນແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື, ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ທຸກໆປະເທດທີ່ເປັນສະມາຊິກຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຈັດຕັ້ງສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນດັ່ງກ່າວທຸກໆປີ ເພື່ອສະຫຼຸບຕີລາຄາຜົນຂອງການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດແຜນການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສືໃນປະເທດຂອງຕົນ. ຄຽງຄູ່ກັນນັ້ນ, ກໍ່ໄດ້ກຳນົດທິດທາງ, ແຜນການ, ຄາດໝາຍສູ້ຊົນ ແລະ ວິທີການຈັດການສຶກສາ ແນໃສ່ການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສືໃນປີຕໍ່ໆໄປ.
ສ່ວນໃນເດືອນ ເມສາ 2000 ກອງປະຊຸມສຶກສາໂລກໄດ້ໄຂຂຶ້ນທີ່ນະຄອນຫຼວງ ດັກກາ ປະເທດເຊເນກັລ, ເຊິ່ງກອງປະຊຸມດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຕີລາຄາຄືນກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດບັນດາຄາດໝາຍທີ່ວາງອອກ ຢູ່ໃນກອງປະຊຸມສຶກສາໂລກ ປີ 1990 ທີ່ຈອມທຽນ ປະເທດໄທ ແລະ ໄດ້ກຳນົດຄາດໝາຍຮອດປີ 2015 ໃຫ້ທຸກປະເທດໃນໂລກສູ້ຊົນປະຕິບັດສຳເລັດການສຶກສາຂັ້ນພື້ນຖານ (ຈົບຊັ້ນປະຖົມຢ່າງທົ່ວເຖິງ) ເພື່ອທຸກຄົນ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ຍັງໄດ້ກໍານົດໃຫ້ ປີ 2003-2012 ເປັນທົດສະວັດແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື. ການສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນສາກົນແຫ່ງການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ແຕ່ລະປີຜູ້ອໍານວຍການໃຫຍ່ອຸຍແນດສະໂກ ໄດ້ມີສານໃຫ້ລັດພາຄີເອົາໃຈໃສ່ສົ່ງເສີມການຮູ້ໜັງສື ແລະ ການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ ພ້ອມທັງອອກຄໍາຂວັນໃນແຕ່ປີ. ສໍາລັບປີ 2015 ນີ້ ແມ່ນ “ການຮູ້ໜັງສື ແລະ ສັງຄົມທີ່ຍືນຍົງ”.
ສຳລັບສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວຂອງພວກເຮົາ, ພັກ ແລະ ລັດຖະບານ ຍາມໃດກໍ່ໃຫ້ ຄວາມສໍາຄັນຕໍ່ວຽກການສຶກສາຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ແລະ ຕໍ່ການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ທີ່ໄດ້ລະບຸຢູ່ໃນກົດ
ໝາຍວ່າດ້ວຍການສຶກສາແຫ່ງສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ (ສະບັບປັບປຸງ), ແຜນປະຕິຮູບລະບົບການສຶກສາແຫ່ງຊາດ (2003-2015) ກໍ່ຄືຢູ່ໃນແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງປະເທດ ແຕ່ລະໄລຍະ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຄາດໝາຍ 4 ບຸກທະລຸ ທີ່ໄດ້ກຳນົດໄວ້ໃນມະຕິກອງປະຊຸມໃຫຍ່ ຄັ້ງທີ IX ຂອງພັກ ເປັນຕົ້ນແມ່ນ ບຸກທະລຸທີ 2 ກ່ຽວກັບການພັດທະນາຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ເຊິ່ງຂະແໜງການສຶກສາມີບົດບາດສຳຄັນ ແລະ ຈະຕ້ອງຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃຫ້ໄດ້ຮັບຜົນສຳເລັດ.
ເຖິງແນວໃດກໍ່ຕາມ, ວຽກງານສຶກສານອກໂຮງຮຽນ ເວົ້າສະເພາະແມ່ນ ວຽກງານລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ມີຜົນສໍາເລັດຕົ້ນຕໍ ໂດຍມາຮອດປັດຈຸບັນນີ້ ປະຊາກອນໃນເກນອາຍຸ 15-45 ປີ ໄດ້ຈົບການລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ແລະ ຈົບຊັ້ນປະຖົມບຳລຸງ 640.743 ຄົນ, ຍິງ 338.739 ຄົນ. ສໍາລັບສົກຮຽນປີ 2014-2015 ມີປະຊາກອນທີ່ມີອາຍຸ 15 ປີຂຶ້ນໄປ ຮຽນຈົບລະດັບລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ຈໍານວນ 6.402 ຄົນ, ຍິງ 3.864 ຄົນ, ຮຽນຈົບຊັ້ນປະຖົມບຳລຸງ ໄດ້ທັງໜົດ 18.575 ຄົນ, ຍິງ 10.617 ຄົນ. ປັດຈຸບັນ ສປປ ລາວ ສາມາດປະກາດຈົບຊັ້ນປະຖົມບໍາລຸງໄດ້ທົ່ວປະເທດ ເຊິ່ງໄດ້ຈັດພິທີປະກາດ ໃນວັນທີ 28 ສິງຫາ 2015. ນອກຈາກນີ້, ຍັງໄດ້ບຳລຸງຊັ້ນມັດທະຍົມ ແລະ ຜູ້ຮຽນຈົບຊັ້ນມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນລະບົບບໍາລຸງ ໄດ້ຈໍານວນ 48.558 ຄົນ, ຍິງ 25.589 ຄົນ. ສ່ວນຈົບຊັ້ນມັດທະຍົມຕອນປາຍ ໄດ້ 2.177 ຄົນ, ຍິງ 777 ຄົນ ແລະ ປະກາດຈົບຊັ້ນມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນທົ່ວເມືອງ ໄດ້ 45 ເມືອງ ແລະ ປະກາດຈົບຊັ້ນມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນບໍາລຸງທົ່ວແຂວງ ໄດ້ 1 ແຂວງ ຄື: ແຂວງໄຊຍະບູລີ ແລະ ເຝິກອົບຮົມວິຊາຊີບຂັ້ນພື້ນຖານໄດ້ 2.372 ຄົນ, ຍິງ 1.659 ຄົນ.
ຕໍ່ຜົນສໍາເລັດດັ່ງກ່າວ, ທ່ານ ພັນຄຳ ວິພາວັນ ໄດ້ຕາງໜ້າໃຫ້ລັດຖະບານ ສປປ ລາວ ກໍ່ຄືກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາ ສະແດງຄວາມຍ້ອງຍໍສັນລະເສີນມາຍັງຄະນະພັກ, ອໍານາດການປົກຄອງແຕ່ລະຂັ້ນ ແຕ່ຂັ້ນສູນກາງລົງຮອດທ້ອງຖິ່ນ, ບັນດາຂະແໜງການ, ອົງການຈັດຕັ້ງມະຫາຊົນ, ການຈັດຕັ້ງພາກເອກະຊົນ, ຊຸມຊົນ, ຜູ້ບໍລິຫານການສຶກສາ ແລະ ກິລາ, ຄູ-ອາຈານ ແລະ ນັກຮຽນ ຕະຫຼອດຮອດ ພີ່ນ້ອງ ສປປ ລາວ ບັນດາເຜົ່າ ທີ່ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າເຂົ້າໃນວຽກງານການສຶກສານອກໂຮງຮຽນ ກໍ່ຄືວຽກງານລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື, ຕໍ່ຜົນສໍາເລັດທີ່ຍາດມາໄດ້ນັ້ນ ກໍ່ຍັງປັດສະຈາກບໍ່ໄດ້ ບັນຫາ ແລະ ສິ່ງທ້າທ້າຍທີ່ຈະຕ້ອງໄດ້ສືບຕໍ່ແກ້ໄຂ ແລະ ຈັດຕັ້ງປະຕິບບັດໃຫ້ສໍາເລັດ ເປັນຕົ້ນແມ່ນການສືບຕໍ່ລຶບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື ແລະ ບໍາລຸງຈົບຊັ້ນປະຖົມໃຫ້ຜູ້ທີ່ຍັງບໍ່ທັນສໍາເລັດ ໂດຍອີງໃສ່ທ່າອ່ຽງລວມຂອງການພັດທະນາໃນຕໍ່ໜ້າດ້ວຍເງື່ອນໄຂໃໝ່, ເຊິ່ງການພັດທະນາຫຼັງປີ 2015 ຈະພັດທະນາຕາມທິດແບບຍືນຍົງ ແລະ ການຮຽນຮູ້ຕະຫຼອດຊີວິດ. ສະນັ້ນ ສປປ ລາວ ຈະໄດ້ສືບຕໍ່ພັດທະນາການສຶກສາຕາມທິດແບບຍືນຍົງ ແລະ ການຮຽນຮູ້ຕະຫຼອດຊີວິດ ໂດຍເລັງໃສ່ຍົກລະດັບການສຶກສາໃຫ້ພົນລະເມືອງລາວ ຈົບການສຶກສາພາກບັງຄັບ 9 ປີຮຽນ ດ້ວຍການເອົາໃຈໃສ່ຂະຫຍາຍຕາໜ່າງການສຶກສາຊັ້ນປະຖົມ ແລະ ມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນໃຫ້ທົ່ວເຖິງ, ສ້າງເງື່ອນໄຂໃຫ້ພົນລະເມືອງລາວ ສາມາດເຂົ້າເຖິງການສຶກສາຢ່າງມີຄວາມສະເໝີພາບກັນ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍ່ເອົາໃຈໃສ່ຈັດການຮຽນ-ການສອນການບໍາລຸງຍົກລະດັບໃຫ້ປະຊາຊົນ ໃນຮູບແບບການສຶກສານອກໂຮງຮຽນເປັນປົກກະຕິ, ຜູ້ຈົບຊັ້ນປະຖົມສຶກສາແລ້ວ ກໍ່ໃຫ້ໄດ້ສືບຕໍ່ບໍາລູງໃຫ້ຈົບຊັ້ນມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນສູງຂຶ້ນ ແລະ ສອນໃຫ້ຜູ້ຮຽນມີຄວາມຮູ້ຕິດພັນກັບການຮຽນຮູ້ໃຫ້ມີວິຊາຊີບໃດໜຶ່ງທີ່ໝັ້ນຄົງ, ນຳເອົາຄວາມຮູ້ນັ້ນໄປປະກອບສ່ວນພັດທະນາຄຸນະພາບຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າໃຫ້ດີຂຶ້ນ ແລະ ນຳເອົາຄວາມຮູ້ນັ້ນໄປພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງຊາດ ໃຫ້ຈະເລີນກ້າວໜ້າຂຶ້ນເລື້ອຍໆ.